بدگمانی به دیگران (بخش اول)

سوء ظن، زمینه ساز آسیب روابط اجتماعی است. 
 

  شیطان دشمن قسم خورده انسان است که به هر راهی دست می اندازد تا انسان را گمراه کند و در مقابل خداوند در قرآن کریم که بر پیامبرش نازل کرد، دستوراتی را بیان فرموده تا انسان بتواند با وسوسه های ابلیس مقابله نماید و خود را از گناه دور نگه دارد.
 
یکی از این دستورات آیه 12 سوره حجرات است که به انسان می گوید از گمان دوری نماید و از آنجا که بسیاری از گناهان ریشه در ظنون آدمی دارد و ظن سوء می تواند آدمی را به تباهی و فساد بکشاند تحقیق در این رابطه ضرورت میابد و از همین جهت تحقیق حاضر پس از بیان سوء ظن به انواع آن می پردازد و به گناهانی که از این صفت رذیله نشاءت می گیرد و در این آیه به صورت کلی بیان فرموده ، اشاره می کند و در پایان راه علاج این بیماری روحی را بیان می کند.
 

  مهمترین ویژگی انسان تفکر اوست و تفکری دارای ارزش است که از ویژگی یقین برخوردار باشد و انسان باید سعی نماید که جز از طریق یقین دست به کاری نزند . اما در برخی شرایط انسان نمی تواند به چنین درجه ای دست یابد و در مرحله گمان  می ماند. در اینجا اگر گمان شخص به سمت حسن و خوبی های موضوع رود حسن ظن و اگر به سمت سوء و بد موضوع باشد برای وی سوء ظن حاصل می شود که نکوهیده و ناپسند می باشد از همین جهت آیه 12 سوره حجرات به انسان هشدار می دهد که از گمان بپرهیزد زیرا در برخی موارد انسان به خاطر گمان دچار گناه می شود و از آنجا که گمان بد ریشه بسیاری از گناهان است برسی این ویژگی ناپسند، یعنی سوء ظن ضرورت م یابد. در اینجا ابتدا به بیان و توضیح این ویژگی ناپسند و سپس به انواع و اثرات آن می پردازیم و نیز راه درمان آن را بیان می کنیم .                                          

   سوء در لغت به معنی بدی و و ظن نیز به معنی گمان می باشد و زمانی که این دو واژه در کنار هم قرار گیرند آن را به حالتی گویند که برخاسته از خبث طینت و نفس شریر است، که دارنده آن به همه چیز حتی نزدیک ترین افراد بد بین است.[1]
 
آن کس که به چنین رذیلتی مبتلاست گویا عینکی سخت تیره بر چشم نهاده و عالم را تنها و تنها سیاه می بیند. چنین اشخاصی نه تنها کردار دو وجهی را تنها بر وجه زشت آن حمل می کنند بلکه سخنان و کردار شایسته را نیز تیره و تار دیده و هیچ بهره ای از زیبایی و نیکی در آن مشاهده نمی کند.
 
نهایت اینکه این رذیلت ضد حسن ظن است و همانگونه که وقتی کسی حسن ظن دارد، از جهت بدی باز می ماند فردی هم که بد گمان است از جهت خیر و خوبی باز می ماند  و از آنجا که معمولا انسان نیمه خالی لیوان به چشمش می آید بیشتر دچار سوء ظن می شود.
 
نکته قابل توجه اینکه این بیماری هر لحضه در ذهن مبتلایان شدت گرفته و هیچگاه در حدی متوقف نمی شود[2] و شاید هم به همین دلیل است که خداوند در سوره حجرات می فرماید از گمان دوری کنید چراکه بسیاری از آنها گناه است . این زذیلت نیز مراتب و انواعی دارد که هر کدام به نوع خود گناهان بزرگی را بدنبال می آورد که عبارت است از:
 

   این نوع از سوء ظن بدترین انواع آن بوده و تنها نادانان ، منافقان و مشرکان بدان گرفتار می شوند. در این مورد قرآن کریم به صراحت بیان فرموده که عذاب بدی در انتظار این گروه می باشد:
«و یُعَذِبَ المنافقِینَ وَ المنافقات  و المشرکینَ و المشرکات الظانینَ بالله ظنَّ السُّوء و غضِبَ الله علیهم دائّرَه السُّء و غَضِبَ الله عَلَیهِم دائرهُ السوء و غضِبَ الله علیهِم وَ لَعنَهم أَعَدَّ لَهُم جَهَنَّمَ و ساءَت مصیراً [3]؛ و مردان و زنان منافق و مردان و زنان مشرک که بر خدا بد گمان اند عذاب کن. . بر گردشان بدی حلقه زند و خدا بر آنان خشم گرفت و لعنتشان کرد و لعنتشان کرد و جهنم را برایشان آماده کرد و جهنم بد سرانجامی است.»
 
مهمترین مشکلی که از این رذیلت برای انسان حاصل می شود آنست که تکیه گاه آدمی در مشکلات و مصائب را از انسان سلب کرده و قدرت مبارزه با ناخواستنی ها را از او می گیرد شک در عدل الهی که سر انجان به کفر ختم می شود نیز در این راستا قرار دارد.[4]      

پی نوشت: